در مقیاس جهانی نخود دومین گیاه مهم از گروه محصولات زراعی موسوم به حبوبات می باشد و این گیاه در 33 کشور در جنوب آسیا، غرب آسیا و شرق افریقا، جنوب اروپا، شمال و جنوب آمریکا و استرالیا کشت می شود و 15% از سطح زیر کشت و 13% از تولیدات جهانی حبوبات به این محصول اختصاص دارد(سینگ، ساکسینا. 1379). طبق آمار جهانی سطح زیر کشت نخود سفید و نخود سیاه 6/9 میلیون هکتار می باشد که از این مقدار حدود 85% کشت نخود سیاه (تیپ دسی ) و بقیه به کشت نخود سفید (تیپ کابلی) اختصاص دارد(FAO, 1996).

بر اساس آمار ارائه شده از سوی فائو (متوسط پنج سال گذشته ) سطح زیر کشت نخود در ایران 700 هزار هکتار (حدود 65 درصد از کل سطح زیر کشت حبوبات کشور) می باشد و از این نظر در رتبه چهارم جهانی پس از هند، پاکستان و ترکیه قرار می گیرد. این گیاه با تولیدی معادل 310 هزار تن، برابر 48 درصد از تولید گروه حبوبات، بالاترین سهم را داراست و با وجود این متوسط عملکرد آن کمتر از نصف میزان متوسط جهانی بوده و از این جهت ایران بعد از هند، پاکستان، ترکیه و استرالیا قرار می گیرد(FAO, 2008).

1-2-ویژگی های گیاه(مورفولوژی نخود)

جوانه زنی نخود به صورت زیرزمینی است. از رشد جوانه اولیه، ساقه هوایی ایستاده ایجاد می گردد، اولین برگ حقیقی 2 یا 3 جفت برگچه و یک برگچه انتهایی دارد. ریشه اولیه طویل و قوی بوده ، و به سرعت منشعب می شود. در هرگره یک برگ منفرد بوجود می آید که در دو طرف محور به صورت متناوب قرار می گیرند. معمولا در هر برگ، 10تا 15 برگچه وجود دارد که این برگچه ها بوسیله دمبرگ کوچکی به محور اصلی متصل می شوند. گوشوارک ها معمولاً  3 تا 5 میلیمتر طول و 2 تا 4 میلیمتر عرض دارند. تمامی سطح بیرونی گیاه به استثنای جام گل از کرک های دارای غده مترشحه اسید و یا کرک های بدون غده پوشیده شده است. ریشه اصلی در این گیاه عمیق بوده به نحوی که در خاک های زراعی مطلوب به بیش از 120 سانتیمتر می رسد(کوچکی، بنائیان اول.، 1372). بر اساس زاویه بین شاخه ها با محور اصلی، نخود دارای پنج نوع عادت رشدی است که عبارتند از: ایستاده، نیمه ایستاده، نیمه منشعب، منشعب و خوابیده(ساکسینا، سینگ.،1376) و برای توصیف الگوی شاخه دهی محققین از واژه های اولیه ، ثانویه و ثالثیه استفاده می کنند. ارتفاع بوته بین 20 تا 100 سانتیمتر متغیر است و در شرایط مطلوب ارتفاع برخی از ارقام پا بلند به 130 سانتیمتر هم می رسد(کوچکی، بنائیان اول.، 1372).

گلهای نخود یک نمونه شاخص زیر رده پروانه آسا است که بیشتر به صورت منفرد و گاهی بصورت جفت توسط دمگلی که 13-6  میلیمتر طول دارد، روی محورهای جانبی قرار می گیرند. جام گل معمولاً در تیپ دسی ارغوانی و در تیپ کابلی سفید و بعضاً آبی رنگ است. گونه های جنس Cicer در هر گل فقط یک برچه دارند. غلاف ها بصورت بادکرده و یا نوک تیز هستند که تعداد آنها در بوته بین 50 تا 150 عدد متغیر است. اندازه غلاف ها بسیار متنوع است، اما کمتر تحت تاثیر محیط قرار می گیرد. غلاف ها به اشکال لوزی، دوکی و تخم مرغی دیده می شوند(Eser et al.,1991). پرشدن غلاف بسیار به شرایط آب وهوایی وابسته بوده و مقدار آن از 97/8 تا 53/56 درصد متغیر است. تعداد گل، الگوی گلدهی و تعداد غلاف با توجه به تاریخ کاشت و ژنوتیپ بوته متفاوت می باشد(ساکسینا، سینگ.،1376). بذر دارای نوک تیز، صاف یا چروکیده و

خرید اینترنتی فایل متن کامل :

 

 

 کروی شکل با وزن 100 دانه ای در حدود 8 تا 70 گرم هستند. نخود کابلی دارای دانه های درشت، صاف با رنگ روشن و تیپ دسی دارای دانه های کوچک، چروکیده و کم و بیش حاوی ماده آنتوسیانین، با پوسته رنگین هستند (Jain et al., 1988).

نخود دارای بیش از 20% پروتئین، 55% انواع کربوهیدرات ها و حدود 5/4 درصد چربی و مقدار قابل توجهی فسفر، آهن، کلسیم و ویتامین های A, B₁, B₂, B₄, C است، که آنرا به یک جزء غذائی مهم در بین کشورهای توسعه یافته که به کیفیت رژیم غذائی خود اهمیت می دهند، تبدیل کرده است.

1-3-تنش خشکی و آسیب های ناشی از آن

1-3-1-تعاریف خشکی

عدم توازن بین ذخیره آب درخاک و نیاز آبی گیاهان زراعی را (به نحوی که آب موجود در خاک کمتر از نیاز گیاه باشد) خشکی گویند(Thomas, 1997). در واقع پدیده خشکی عبارت است از ذخیره ناکافی رطوبت حاصل از بارندگی و یا کمی ذخیره رطوبت خاک برای رشد بهینه در گیاه. این حالت تابع اثر متقابل بین خاک، گیاه و عوامل جوی بوده و بصورت موقتی است(Blum, 1988). تنش حاصل از کمبود آب زمانی در گیاه رخ می دهد که نسبت تبخیر و تعرق واقعی به تبخیر و تعرق بالقوه بیشتر از یک باشد(Baker, 1994).

1-3-2-تأثیر خشکی بر پروتئین ها و فعالیت آنزیم ها

1-3-3-تنش اسمزی ناشی از تنش خشکی

تنش اسمزی یکی از تغییرات فیزیولوژیکی است که در اثر تنش خشکی به وجود می آید. اگر پتانسیل اسمزی سلول ها در اثر تنش افزایش پیدا کند به حفظ حالت تورژسانس کمک می کند. تنش از طریق تغییر در وضعیت تورژسانس گیاه، متابولیسم را متأثر می سازد. یکی از عواملی که به حفظ حالت تورژسانس کمک می کنند، انباشته شدن مواد محلول می باشد(کوچکی، شاهرودی.، 1375). این مواد شامل قندها[1]، اسیدهای آمینه[2]، از جمله پرولین[3]، پلی الها[4] و… است.

1-4-نقش اسمولیت ها یا حل شونده های سازگار در تنش خشکی

1-5-اثر تنش خشکی بر غشاء پلاسمایی

تصویر 1- 1- رادیکال هیدروکسیل در واکنش پراکسیداسیون لینولنیک اسید در لیپیدها

پراکسیداسیون چربی (لیپید) در حضور  یا دیگر یونهای فلزی احیاء (مانند  ) ناپایدار است، در واکنش Fenton که منجر به ایجاد رادیکال آلکوکسی فعال می شود یونهای فلزی شرکت می کنند.این رادیکال آلکوکسی همانند رادیکال هیدروکسیل آسیب رسان بوده ، بنابراین یک سری واکنش های آبشاری اکسیداتیو را آغاز می کند.

1-6-تنش خشکی و آسیب های اکسیداتیو ناشی از آن